Donostian IBM Quantum System Two-ren inaugurazioarekin, Euskadi azken belaunaldiko superordenagailu kuantikoa duen Europako lehen lurraldea bihurtu da. Hau bezalako beste bi baino ez daude munduan: bat New Yorken eta bestea Koben (Japonia). Instalazio hori mugarri bat da, sinbolikotik haratago doana: Euskadi funtsezko eragile gisa kokatzen da zientzia globalaren mapan, eta urrats sendo bat egiten du berrikuntza-eredu baterantz, non ezagutza balio ekonomiko eta sozial bihurtzen den.

Donostian instalatutako sistemak 156 kubiteko Heron prozesadorea du, IBMk orain arte garatutako aurreratuena. Bere arkitektura modularrak sistema eskalatzeko aukera ematen du, prozesadore berriak gehituz, egitura osoa berreraiki beharrik gabe. Hau da, etorkizunera irekitako plataforma da.

IBMren arabera, konputazio kuantikoak konputazio klasikoa gainditzen duen unea — "abantaila kuantikoa" deritzona — jada ez da urruneko aukera: 2026rako iristea espero da. 2029rako, konpainiak akatsekiko lehen sistema kuantiko tolerantea izatea aurreikusten du, modu egonkor eta komertzialean jarduteko gai dena.

Baina zerk egiten du desberdin ordenagailu kuantiko batekin?

Diferentzia kubitetan dago, konputazio kuantikoaren funtsezko unitateetan. Bit tradizionalek 0 edo 1 bakarrik adieraz dezaketen bitartean, kubitak bi egoeretan aldi berean egon daitezke, gainjartze printzipioari esker. Propietate horri esker, ordenagailu kuantikoek milioika kalkulu egin ditzakete aldi berean, eta sistema klasikoek imajinatu ere ezin dituzten konponbideak esploratu.

Gaitasun horri esker, aukera iraultzaileak zabaltzen dira hainbat alorretan:

• Material berriak garatzea, erresistenteagoak eta iraunkorragoak
• Iraupen eta eraginkortasun handiagoko bateriak
• Medikamentuak simulazio molekularren bidez diseinatzea
• Prozesu industrial konplexuak optimizatzea
• Algoritmo kuantikoen bidez ikasten duten adimen artifizialeko ereduak

Eta ez da teoria bakarrik. Adibidez, eremu medikoan, konputazio kuantikoak aukera emango du molekulak maila atomikoan inoiz ez bezalako zehaztasunez simulatzeko, medikamentuen eta materialen aurkikuntza azkartuz, denbora gutxian milaka konbinazio probatu ahal izango baitira.

Adimen artifizialaren eremuan, quantum machine learning delakoak eredu azkarragoak eta eraginkorragoak entrenatzea ahalbidetuko duela espero da, datu kopuru are handiagoak baliabide gutxiagorekin prozesatzeko gai direnak.

Klimatologia eta espazioa bezalako sektoreak ere beren aukerak aztertzen ari dira. NASAk, adibidez, teknologia hori erabili nahi du satelite-irudien bost hamarkada prozesatzeko, mugen lekualdaketa aztertzeko, metano-isuriak arakatzeko edo baso-masaren galera aztertzeko maila globalean.

Sektore estrategikoak eraldatzeko tresna

Sektore energetikoak, finantzarioak, sanitarioak eta baita administrazio publikoak ere interesa erakutsi dute horrelako sistemetan. Konputazio kuantikoak agintzen du gure garaiko erronka teknologiko eta zientifiko handiei ekiteko modua eraldatuko duela.
IBM Quantum-eko lehendakariorde Jay Gambettak laburbiltzen duenez, teknologia honen benetako potentziala "aztertzeko, aurreikusteko eta sortzeko giza gaitasuna modu esponentzialean bizkortzea da".

basquequantum.eus